Acollida Familiar

Principios xerais do acollemento

Nalgúns casos os menores non poden vivir coas súas familias biolóxicas, debido a problemas de distintos tipos que fan que esta convivencia os deixe nunha situación de risco ou desamparo. O acollemento é unha medida de protección aplicable a estes menores que deben ser separados temporal ou permanentemente dos seus pais ou titores. O acollemento pode ser residencial ou familiar.

O acollemento familiar fronte ao acollemento residencial supón a convivencia e integración dun neno, nena ou adolescente nunha familia ben durante un tempo, ou ben dun xeito definitivo.

O acollemento familiar é unha medida de protección solidaria cos nenos/as e as súas familias biolóxicas, que evita a estancia en centros de protección de menores, ofréndolles a posibilidade de desenvolverse no mellor entorno posible para medrar e manter a vinculación cos seus pais e irmáns.

1. Principios xerais do acollemento                    
2. Obxectivos do acollemento  

PRINCIPIOS XERAIS DO ACOLLEMENTO

Que persoas ou familias poden acoller?

Familias monoparentais, biparentais ou con outro tipo de estrutura, sen importar a idade, o sexo ou o estado civil, dispostas a ofrecer un ambiente estable e afectivo ao menor. Familias ou persoas que se sinten implicadas co benestar da infancia, fixeron unha reflexión sobre a acollida, e teñen unha situación persoal e socio familiar que lles permite ofrecerse como familia acolledora.

A Administración, como responsable dos menores, ten a obriga e a responsabilidade de coñecer as familias solicitantes de acollemento. As familias teñen que ter as capacidades, actitudes e entusiasmo para facer fronte, nalgúns casos, a certas características dos menores suxeitos a esta medida de protección, tales como: déficit no seu desenvolvemento afectivo, dificultade para as súas relacións sociais, dificultades cognitivas, problemas de apego, trastornos de conducta, diferenza étnica, etc.

Ademais de todo o anterior, as familias acolledoras deben ter tamén as capacidades suficientes para colaborar co menor para que se produza a reintegración na súa familia biolóxica. Por iso, o acollemento é unha medida de apoio ao menor e á súa familia biolóxica.

O acollemento Familiar non é unha adopción, nin un paso cara a ela

O acollemento familiar é unha medida de protección que buscando sempre o interese superior do menor, ten por obxectivo favorecer o seu desenvolvemento no seo dunha familia, priorizando, se fora posible, a reintegración na súa familia de orixe. Non obstante, a adopción leva consigo a ruptura de vínculos do neno ou nena coa súa familia biolóxica.

O acollemento e a adopción, son medidas de protección diferentes. As persoas que se decidan a acoller a un menor deben ter claro que o menor que acollen non vai ser o seu xuridicamente o seu fillo, agás que, por darse determinadas circunstancias o menor sexa declarado adoptable, nese caso e previa a declaración de idoneidade para adoptar, o acollemento remataría en adopción.

Características dos menores susceptibles de acollemento familiar

Para que un neno ou unha nena poida ser acollido por unha familia, a Administración, como responsable dos menores, ten a obriga e a responsabilidade de coñecer as familias solicitantes de acollemento, e estas deben ser conscientes das características destes menores que tiveron unha experiencia de vida distinta á que teñen os nenos e nenas que viven coas súas familias biolóxicas normalizadas.

Algúns dos menores do sistema de protección foron obxecto de abandono, neglixencia, malos tratos ou calquera outra circunstancia dolorosa e/ou traumática. Por iso pode que sexan nenos e nenas con déficit no seu desenvolvemento afectivo, dificultade para as súas relacións sociais, dificultades cognitivas, problemas de apego, trastornos de conducta, diferenza étnica, nalgúns casos. En xeral, os menores do sistema de protección teñen algunhas dificultades engadidas pola súa historia vivida.

É importante que as familias teñan en conta a probabilidade da existencia destas dificultades derivadas das características dos menores de protección.

Nenos, nenas e adolescentes con máis dificultades para ser acollidos

En xeral, os nenos e nenas maiores de sete anos, adolescentes e preadolescentes, os grupos de irmáns e os nenos/as con necesidades especiais: menores con discapacidade, problemas de conducta, problemas de saúde crónica ou grave, abusos sexuais, fracasos en outros acollementos familiares…, son os colectivos que atopan máis dificultades para ser acollidos.

OBXECTIVOS DO ACOLLEMENTO

  • Proporcionar ao menor un entorno normalizado, estimulante, seguro e emocionalmente estable que favoreza o apego e a reparación do posible dano sufrido.
  • Posibilitar o desenvolvemento armónico e integral do menor nun clima de aceptación, protección e cariño, sen perder (se fora posible) a relación e o vínculo coa súa familia biolóxica.
  • Facilitar modelos de referencia e imitación.
  • Evitar a institucionalización dos menores, plantexando unha alternativa aos centros residenciais.
Dereitos dos menores en relación ao acollemento

A evolución e desenvolvemento dos dereitos da infancia correspóndese co nivel de desenvolvemento acadado na sociedade no referente aos dereitos humanos e dereitos sociais. Os textos legais traducen os valores dunha sociedade nun momento dado e, no noso caso, nótannos o concepto e tratamento do menor e a menor en cada época.

É a finais do século pasado cando, por parte dos Estados, se comeza a recoñecer a existencia de necesidades específicas da infancia, é dicir, o dereito de todo neno e nena, polo feito de selo, a recibir atención, primando os seus dereitos como persoas.

  1. Interese superior do menor
  2. Convivencia Familiar
  3. Relacións persoais
  4. Información
  5. Audiencia
  6. Trato Individualizado                    
    *****

1. Interese superior do menor

Nas medidas adoptadas polas institucións, públicas ou privadas, os Tribunais ou os órganos lexislativos, primará o interese superior do menor sobre calquera outro interese lexítimo que puidese concorrer. Para iso, os menores participarán, en función da súa idade, madureza, desenvolvemento e evolución persoal, nos procesos que lles afecten.

2. Convivencia Familiar 

O acollemento familiar debe desenvolverse nun entorno familiar axeitado e libre de violencia, priorizando a permanencia na súa familia de orixe, sempre que sexa posible e positivo para o menor.

Todos os menores teñen dereito a participar plenamente na vida familiar do acolledor.

3. Relacións persoais

Os menores terán dereito a relacionarse coa súa familia de orixe no marco do réxime de visitas, relación e comunicación establecido pola Entidade Pública, conservando os vínculos afectivos cos seus irmáns e, a tal fin, as Administracións deben procurar que todos eles sexan adoptados por unha mesma persoa ou familia, e en caso de separación, facilitarase a relación entre os mesmos, se dita relación é desexada polos menores e responde ao seu interese.

Igualmente, os menores teñen dereito a manter relación coa familia de acollida tras o cese do acollemento se a Entidade Pública entende que convén ao seu interese superior, e sempre que o consinta: o menor, se ten suficiente madureza e en todo caso se fose maior de doce anos, a familia de acollida e a de orixe ou, no seu caso, a familia adoptiva ou de acollemento permanente.

4. Información

Os menores terán dereito a dirixirse directamente á Entidade Pública, ser informados, oídos e escoitados durante todo o proceso de acollemento, tendo en conta o seu grao de madureza sobre as seguintes cuestións:

  • Recoñecemento como beneficiario do dereito de asistencia xurídica gratuíta cando se atope en situación de desamparo.
  • Causa de separación da súa familia, duración prevista da medida de protección e prazo que se prevé para a reunificación familiar.
  • Coñecer progresivamente a súa realidade sociofamiliar e as súas circunstancias para facilitar a asunción das mesmas.
  • Ser informado de calquera feito transcendente relativo ao acollemento.
  • Recibir coa suficiente anticipación a información, os servizos e os apoios xerais que sexan necesarios para facer efectivos os dereitos dos menores con discapacidade.
  • Plan de intervención individualizado.
  • Coñecemento das resolucións de formalización e cese do acollemento.
  • Dereitos que lles asisten respecto á súa situación persoal e familiar.
  • Poñer en coñecemento do Ministerio Fiscal as reclamacións ou queixas que considere, sobre as circunstancias do seu acollemento.
  • Solicitar información ou pedir, por si mesmo se tivera suficiente madureza, o cese do acollemento familiar.
  • Acceder ao seu expediente e coñecer, no seu caso, os datos sobre as súas orixes e parentes biolóxicos, unha vez acadada a maioría de idade.

Toda esta información facilitarase aos menores nunha linguaxe comprensible, en formatos accesibles e adaptados ás súas circunstancias. 

5. Audiencia

Os menores terán dereito a ser oídos, de acordo coa súa idade e condicións de madureza, na tramitación dos procedementos de acollemento, valorándose a súa opinión antes de ditar a correspondente resolución administrativa ou de efectuar calquera proposta de resolución xudicial. No caso de que os menores teñan 12 anos cumpridos, deberán prestar o seu consentimento ao acollemento.

6. Trato Individualizado

Os menores teñen dereito a recibir o apoio educativo e psicoterapéutico por parte da Entidade Pública, para superar trastornos psicosociais de orixe, medida esta aplicable tanto en acollemento residencial, coma en acollemento familiar.

Tipos de acollemento familiar

O acollemento pode ser residencial ou familiar.

Segundo a información do Boletín de Datos Estatísticos do Sistema de Protección á Infancia de 2019, publicado polo Ministerio de Dereitos Sociais e Axenda 2030, en España a cifra de menores atendidos no sistema de protección en acollemento familiar a 31 de decembro de 2019, rolda os 19.320 fronte aos 23.209 que se atopan atendidos en acollemento residencial, o que dá unha idea da importancia deste recurso.

O acollemento familiar en relación coas características da familia acolledora pode ser dentro da propia familia extensa do menor ou en familia allea.

Os acollementos en familia extensa teñen carácter preferente respecto ao acollemento en familia allea, porque permite a preservación da familia e que os nenos e nenas convivan con persoas que xa coñecen e nas que confián; apoia a transmisión da identidade cultural e étnica da familia do neno; fomenta as relacións entre irmáns e irmás ao tempo que a construción e fortalecemento dos lazos afectivos cos membros da familia extensa e proporciona un entorno de seguridade e un conxunto de recursos ás familias en crise. Os acolledores en familia extensa deben estar preparados para asegurar o benestar psicolóxico e físico do neno, para cubrir as necesidades especiais e para manexar as súas relacións e contactos cos pais biolóxicos do neno.

O acollemento en familia allea promóvese cando non é posible na familia extensa do menor, ben por inexistencia de parentes interesados na súa constitución ou por falta de idoneidade destes para o acollemento familiar.

O acollemento familiar, en relación á súa duración e obxectivos, poderá adoptar as seguintes modalidades:

1. Acollemento familiar temporal.

O acollemento familiar será temporal, ben porque da situación do menor se prevéa a reintegración deste na súa propia familia, ou ben mentres se adopte unha medida de protección que revista un carácter máis estable como o acollemento familiar permanente ou a adopción. Este acollemento terá unha duración máxima de dous anos, agás que o interese superior do menor aconselle a prórroga da medida.

2. Acollemento familiar permanente.

O acollemento familiar permanente constituirase ben ao rematar o prazo de dous anos de acollemento temporal por non ser posible a reintegración familiar, ou ben directamente en casos de menores con necesidades especiais ou cando as circunstancias do menor e a súa familia así o aconsellen.

3. Acollemento especializado ou profesionalizado.

O acollemento en familia allea poderá ser especializado, entendendo por tal o que se desenvolve nunha familia na que algún dos seus membros dispón de cualificación, experiencia e formación específica para desempeñar esta función respecto de menores con necesidades ou circunstancias especiais con plena dispoñibilidade e percibindo por iso a correspondente compensación económica, sen supor en ningún caso unha relación laboral.

O acollemento especializado poderá ser profesionalizado cando, reunindo os requisitos anteriormente citados de cualificación, experiencia e formación específica, exista unha relación laboral do acolledor ou dos acolledores coa Entidade Pública.

4. Acollemento familiar de urxencia.

O acollemento familiar de urxencia está principalmente dirixido a menores de seis anos, terá unha duración non superior a seis meses, mentres se decide a medida de protección familiar que corresponda.

Normativa sobre acollemento familiar

1.- A normativa internacional

As medidas internacionais para a protección á infancia eran practicamente inexistentes ata o século XX, sendo na segunda metade cando alcanzan o seu principal período de desenvolvemento normativo a nivel internacional que será progresivamente ratificado e incorporado ao marco legal dos diferentes estados.

A Declaración dos Dereitos do Neno que proclamou Nacións Unidas na súa Resolución 1386 o 20 de novembro de 1959, no seu principio 6 establece que, "sempre que sexa posible, o neno deberá crecer ao amparo e baixo a responsabilidade dos seus pais e, en todo caso, nun ambiente de afecto e seguridade moral e material". Esta Declaración non tiña carácter vinculante.

A Convención sobre os Dereitos do Neno do 20 de novembro de 1989 e os seus Protocolos facultativos, converteuse en lei en 1990, despois de ser asinada e aceptada por 20 países, entre eles España, que a ratificou o 30 de novembro dese ano. Hoxe, a Convención xa foi aceptada por todos os países do mundo excepto os Estados Unidos.

A CDN é un instrumento internacional obrigatorio polo que os estados que a ratifican comprométense formalmente a respectar os dereitos e deberes enunciados, formando parte do ordenamento xurídico dos países.

No seu artigo 21 establece que "os nenos temporal ou permanentemente privados do seu medio familiar, ou cuxo superior interese esixa que non permanezan nese medio, terán dereito á protección e asistencia especiais do Estado". O acollemento é a medida de protección que dá resposta a este dereito.

Outros instrumentos internacionais:                     
Convención dos Dereitos das Persoas con Discapacidade do 13 de decembro de 2006. A Resolución (77) 33 do 3 de novembro de 1977 do Consello de Europa sobre Acollemento de Menores.                    
Convenio relativo á protección do neno e á cooperación en materia de adopción internacional, do 29 de maio de 1993 (impulsados pola Conferencia da Haya de Dereito internacional privado).                    
Convenio relativo á competencia, a lei aplicable, o recoñecemento, a execución e a cooperación en materia de responsabilidade parental e de medidas de protección dos nenos, do 28 de maio de 2010 (impulsados pola Conferencia da Haya de Dereito internacional privado).

2. A Normativa Estatal

En España será a finais dos 80 cando comece a formarse un marco legal para o acollemento, aínda que non será ata os 90 cando existan leis de carácter estatal verdadeiramente relevantes ao respecto.

En 1996 apróbase a Lei Orgánica 1/1996, do 15 de xaneiro, de Protección Xurídica do Menor e de modificación parcial do Código Civil e da Lei de Axuizamento Civil, é un texto fundamental en materia de protección aos menores de idade que consagra o interese superior do menor como principio fundamental. Xa non se considera que o menor sexa un suxeito pasivo senón que se tende ao pleno recoñecemento da titularidade dos seus dereitos e dunha capacidade progresiva para exercelos. Con esta filosofía de actuación preténdese que os menores podan construír progresivamente unha percepción de control acerca da súa situación persoal e da súa proxección de futuro. O acollemento familiar atópase recollido nos artigos 20 e 20 bis deste texto normativo.

No ano 2015 apróbase a Lei 26/2015, do 28 de xullo, de modificación do sistema de protección á infancia e á adolescencia que modifica no seu artigo segundo o Código Civil recollendo no artigo 172 ter a prioridade do acollemento familiar respecto ao residencial.

O acollemento vén regulado no Título VII do Código Civil, denominado "Das relacións paterno-filiais", Capítulo V, "Da adopción e outras formas de protección de menores", Sección 1ª, "Da garda e acollemento de menores", e máis concretamente dos artigos 172 ao 174 CC. Reformados pola Lei 26/2015, do 28 de xullo, de modificación do sistema de protección á infancia e á adolescencia.

O artigo 173 do Código Civil establece que, "O acollemento familiar produce a plena participación do menor na vida de familia e impón a quen o recibe as obrigas de velar por el, telo na súa compaña, alimentalo, educalo e procurarlle unha formación integral nun entorno afectivo. No caso de menor con discapacidade, deberá continuar cos apoios especializados que viñera recibindo ou adoptar outros máis axeitados ás súas necesidades".

3. A normativa autonómica

En canto á regulación autonómica do acollemento, as Comunidades Autónomas teñen aprobado e desenvolvido numerosas leis de acordo coas súas competencias nesta materia e sempre tendo como referente á lexislación nacional e internacional.

Administracións competentes en materia de acollemento

As competencias en materia de protección de menores atópanse asumidas polas Comunidades Autónomas. SE TE ANIMAS A ACOLLER. podes premer na ligazón correspondente ao teu lugar de residencia, onde poderás obter toda a información necesaria.

SE TE ANIMAS A ACOLLER       

Quero acoller. Principais pasos para realizar un acollemento familiar

As competencias en materia de protección de menores atópanse asumidas polas Comunidades Autónomas.

Para todos aqueles interesados nesta medida de protección ao menor, poden atopar a información necesaria no link de Preguntas Frecuentes.

SERVIZO MULTICANAL Ser AcolledorA    DE CRUZ VERMELLA  

Ser AcolledorA é unha plataforma tecnolóxica creada especificamente para o proxecto de acollemento familiar de Cruz Vermella, co obxectivo de que calquera persoa interesada poida contactar co Servizo por diversos canais para resolver dúbidas ou buscar información relacionada co acollemento familiar, recibindo unha atención personalizada e gratuíta por parte de profesionais especializados.

Para máis información: www.cruzroja.es/acogimientofamiliar

Documentos de Interese

Datos estatísticos de protección á infancia

Convención sobre os Dereitos do Neno do 20 de novembro de 1989

Declaración dos Dereitos do Neno de 1959

Enlaces de Interese

Campaña 2019        
Última campaña de acollemento familiar

Preguntas Frecuentes.     
Preguntas frecuentes sobre o acollemento familiar

Traducido automaticamente con OpenAI desde Castelán