Procedemento a seguir na adopción internacional

En referencia aos procedementos de tramitación da adopción internacional en España é preciso distinguir:

 a.     Procedemento en aplicación do Convenio relativo á protección do neno e á cooperación en materia de adopción internacional, de maio de 1993

 b.     Procedemento con países que non ratificaron o Convenio relativo á protección do neno e á cooperación en materia de adopción internacional, de maio de 1993

A tramitación dunha adopción internacional iníciase en España a partir do ofrecemento para a adopción formulado pola persoa/s interesada/s na adopción dun menor de orixe estranxeira.

Este ofrecemento debe presentarse ante a administración pública competente española en materia de adopción nas diferentes Comunidades Autónomas, iniciándose así un proceso administrativo en España e posteriormente no país de orixe do neno, que pode finalizar coa resolución de adopción, que xeralmente é de carácter xudicial, aínda que nalgúns países revista carácter administrativo.

Para iniciar a tramitación de ofrecementos para a adopción cun país, as administracións públicas competentes en España comproban, no exercicio da súa responsabilidade en materia de protección á infancia:

• Que a lexislación dese país regula a adopción.
• Que o país dispón dun organismo competente en materia de protección de menores ao que dirixir o ofrecemento para a adopción para que poida proceder á súa tramitación.
• Que non exista no país unha situación de inseguridade xurídica grave na tramitación de adopcións. Para iso, recábase información de fontes oficiais e de organismos internacionais de protección á infancia.

A Lei de Adopción Internacional establece neste sentido que non se tramitarán ofrecementos para a adopción de menores nacionais doutro país ou con residencia habitual noutro Estado nas seguintes circunstancias:

• Cando o país, onde o menor teña a súa residencia habitual, atópese en conflito bélico ou inmerso en desastre natural.
• Se non existe no país unha autoridade específica que controle e garanta a adopción e que remita ás autoridades españolas a proposta de asignación con información sobre a adoptabilidade do menor e o resto de información necesaria establecida na lei.
• Cando no país non se dean as garantías adecuadas para a adopción, ou as prácticas e trámites necesarias para a mesma non respecten o interese do menor ou non cumpran os principios éticos e xurídicos internacionais.

A Administración Xeral do Estado, en colaboración coas Entidades Públicas, determinará en cada momento que países están incursos nalgunha das circunstancias anteriores a efectos de decidir iniciar ou suspender a tramitación de adopcións neles.

Nas adopcións internacionais entran en xogo dúas lexislacións, a española e a do país de orixe, polo que deben cumprirse os requisitos e procedementos das dúas leis.

Ademais, nas adopcións internacionais interveñen os organismos competentes en adopción de dous países, o dos solicitantes e o de orixe do neno, correspondendo a cada un responsabilidades diferenciadas. Entre as máis destacables cabe mencionar:

• En España, a determinación da idoneidade da persoa/s que se ofrece para adoptar a un menor.
• No país de orixe: a determinación da adoptabilidade dos menores e a conveniencia, se é o caso, da adopción internacional como o recurso máis adecuado para cada menor. Así mesmo, a asignación dos menores á persoa/s que se ofrece para a adopción que estimen máis idóneos.

A presentación dun ofrecemento para adopción internacional é unha petición que se formula a outro país, que non sempre finaliza coa constitución da adopción xa que se atopa sometida aos criterios e decisións dos organismos competentes e dos responsables das políticas de protección á infancia dos países de orixe dos menores.

PROCEDEMENTO EN APLICACIÓN CONVENIO RELATIVO Á PROTECCIÓN DO NENO E Á COOPERACIÓN EN MATERIA DE ADOPCIÓN INTERNACIONAL DE MAIO DE 1993

Este Convenio foi ratificado por España no ano 1995 e é de aplicación na tramitación de adopcións cos países que tamén o ratificaron (ver no apartado de Normativa -ámbito estatal- información referente ao Convenio da Haia, de 29 de maio de 1993, relativo á Protección do Neno e á Cooperación en materia de Adopción Internacional).

Este Convenio baséase nun sistema de cooperación e repartición de responsabilidades ao longo do procedemento de adopción entre Autoridades Centrais, de recepción e de acollida de menores adoptados, designadas especificamente para este Convenio nos diferentes países. Ten como finalidade básica previr o tráfico, as irregularidades e os abusos establecendo medidas que garantan as adopcións internacionais

O procedemento establecido conleva un alto grao de comunicación e cooperación entre as Autoridades Centrais dos dous países implicados na adopción internacional, poñéndose especial énfase nas etapas anteriores á constitución da adopción. Isto é, a determinación da adoptabilidade dos menores por parte dos países de orixe, a valoración da idoneidade para adoptar da persoa/s que se ofrece para adoptar por parte do país receptor, e o acordo de ambas as autoridades na asignación dun neno/s a solicitantes concretos.

Vías de tramitación de expedientes

Para a tramitación dos expedientes de adopción a persoa/s que se ofrecen para adopción poden utilizar, con carácter xeral, dúas vías.

• A das Autoridades Centrais (comunicación entre as Autoridades Centrais de ambos os países ao longo de todo o procedemento). Segundo a nova lexislación española, a función de intermediación na adopción internacional poderá efectuarse polas Entidades Públicas directamente coas autoridades centrais nos países de orixe dos menores que ratificaron o Convenio da Haia, de 29 de maio de 1993 sempre que na fase de tramitación administrativa no país de orixe non interveña perssoa física ou xurídica ou organismo que non fose debidamente acreditado.
• A dos Organismos Acreditados para a Adopción Internacional (en diante: OAA). Estes organismos, segundo o propio Convenio:
  • Desenvolven funcións de intermediación en adopción internacional.
  • Deben estar acreditados en ambos os países, cumprindo cos requisitos exixidos na lexislación vixente española e do país de orixe do menor onde vaian desenvolver as súas actividades.
  • Actúan no marco fixado na acreditación outorgada pola administración pública competente.
  • Realizan funcións de intermediación, en España e no país de orixe, a través dos seus representantes, ata a finalización do proceso de adopción.
  • Están sometidos ao control e supervisión das administracións que as acreditaron.
  • Ofrecen uns servizos de axuda ás administracións públicas de ambos os países, xa que serven de nexo de intercambio de comunicación entre elas, e por suposto á persoa/s que se ofrece para a adopción no longo camiño da tramitación das adopcións. (Ver apartado específico de OAA).

Segundo a lexislación española, a función de intermediación en adopción internacional poderá efectuarse polos OAA. Ningunha outra persoa ou entidade poderá intervir en funcións de intermediación para adopcións internacionais.

PROCEDEMENTO CON PAÍSES QUE NON RATIFICARON O CONVENIO DE MAIO DE 1993

Neste caso, os expedientes de adopción só poderán tramitarse a través de OAA e o procedemento é similar ao establecido para os países do Convenio da Haia de adopción internacional.

A tramitación dunha adopción internacional é un proceso no que poden diferenciarse diversas etapas que van, desde a presentación do seu ofrecemento pola persoa/s interesada nunha adopción, ata o recoñecemento da adopción en España e, se é o caso, o envío dos Informes de seguimento dos menores adoptados aos países de orixe.

A continuación imos referirnos, con carácter xeral, a estas etapas:

Etapa 1.- Información e preparación sobre adopción internacional

A persoa/s que se ofrece para a adopción debe asistir ás sesións informativas e de preparación organizadas pola Entidade Pública ou polo OAA con carácter previo e obrigatorio á solicitude da declaración de idoneidade.

Igualmente presentará o seu ofrecemento de adopción para que poida así procederse á apertura de expediente. Para iso deberá encher unha solicitude e presentar a documentación requirida pola administración autonómica.

Etapa 2.- Valoración de idoneidade da persoa/s que se ofrece para a adopción dun menor de orixe estranxeira

A valoración de idoneidade da persoa/s que se ofrece para a adopción é un requisito previsto na lexislación española para o recoñecemento da resolución de adopción estranxeira e para a tramitación das adopcións internacionais.

A idoneidade deberá ser declarada pola Entidade Pública española con carácter previo á constitución da adopción, cando a persoa/s que se ofrece para a adopción sexa residente en España.

A idoneidade defínese como a capacidade, aptitude e motivación adecuadas para exercer a responsabilidade parental, atendendo ás necesidades dos menores a adoptar e para asumir as peculiaridades, consecuencias e responsabilidades que conleva a adopción internacional.

Ten por obxectivo asegurar a capacidade da persoa/s que se ofrece para a adopción para responder e atender as necesidades físicas, psíquicas e sociais dos nenos que poden ser adoptados.

Consiste nunha valoración psicosocial da persoa/s que se ofrece para a adopción sobre a situación persoal, familiar e social dos adoptantes e a súa capacidade para establecer vínculos estables e seguros, as súas habilidades educativas e a súa aptitude para atender un menor.

Este estudo levarase a cabo por psicólogos e traballadores sociais con experiencia en protección de menores, familia e adopción.

Esta avaliación lévase a cabo por profesionais da propia administración autonómica e/ou por profesionais privados. Isto último, a través de Convenios de colaboración asinados pola administración cos colexios profesionais ou ben a través de equipos interdisciplinares autorizados para desempeñar as funcións de valoración.

Á fase de valoración de idoneidade precedeuna etapa de preparación para a adopción, na que se pretende achegar a realidade da adopción internacional á persoa/s que se ofrece para a adopción, promover nela unha reflexión sobre as necesidades dos menores adoptados e axudala no proceso de toma de decisión. A preparación lévase a cabo a través dun programa que inclúe sesións grupais coa persoa/s que se ofrece para a adopción e profesionais responsables da súa execución.

Etapa 3.- Obtención do Certificado de Idoneidade

Correspóndelle en todo caso á Entidade Pública competente da Comunidade Autónoma a emisión dos Certificados de Idoneidade para a adopción internacional, non sendo en ningún caso unha competencia delegable en ningún outro organismo público ou privado.

No caso de que a resolución da administración fose de Non Idoneidade para a adopción a persoa/s que se ofrece para a adopción pode presentar os recursos procedentes, expresados nesa resolución.

Os Certificados de Idoneidade están referidos por regra xeral para a adopción nun país determinado. De igual forma os Informes Psicosociais que serviron de base para a emisión do Certificado.

Os Certificados e os Informes psicosociais teñen un período de vixencia de tres anos desde a data da súa emisión polo órgano competente, sempre que non se produzan modificacións substanciais na situación persoal e familiar da persoa/s que se ofrece para a adopción que deu lugar á declaración de idoneidade. Isto estará suxeito, non obstante, ás condicións e ás limitacións establecidas se é o caso na lexislación autonómica aplicable en cada suposto.

Etapa 4.- Elección da vía de tramitación do expediente

Con carácter xeral, no suposto de que o ofrecemento para a adopción se dirixa a un país no que é de aplicación o Convenio relativo á protección do neno e á cooperación en materia de adopción internacional, deberá decidirse a vía de tramitación do expediente. Isto é, se se tramita a través das Administracións Públicas españolas competentes ou se se fai a través dun Organismo Acreditado para a Adopción (en diante OAA).

Para tomar esta decisión deberá terse en conta:

• Se o país de orixe do menor fixou ou non unha vía exclusiva para a tramitación de expedientes. Así por exemplo, algúns países optaron porque a tramitación de adopcións internacionais se faga de forma exclusiva a través de OAA.
• Se a Administración Xeral do Estado, en colaboración coas Entidades Públicas, acordou que, con respecto a un determinado Estado, unicamente se tramiten ofrecementos de adopción internacional a través de OAA ou autorizados polas autoridades de ambos os Estados.

Etapa 5.- Preparación do expediente en España

A persoa/s que se ofrece para a adopción preparará o seu expediente de adopción con todos os documentos exixidos polo país de orixe do menor.

Esta información é facilitada polos Servizos de Menores das Comunidades Autónomas e, no suposto de que tramiten a través de un OAA contarán coa axuda e asesoramento dos profesionais do OAA.

No suposto de que se tramite cun país cunha lingua oficial distinta ao castelán, os documentos deberán ser traducidos por tradutor xurado. Para coñecer a relación de tradutores xurados poden dirixirse á páxina web do Ministerio de Asuntos Exteriores e de Cooperación.

Etapa 6.- Legalización e autenticación dos documentos

Para que os documentos emitidos en España que forman o expediente teñan eficacia nun país estranxeiro, é imprescindible facer o trámite de legalización dos mesmos, que consiste no recoñecemento da súa legalidade e autenticidade das persoas que os asinan.

En función do país onde vaia dirixirse a solicitude os documentos deberán ser:

• Apostillados: No suposto de que se trate de países que ratificaron o Convenio da Haia de 5 de outubro de 1961 que exime do trámite de legalización de documentos. Os organismos encargados da apostilla varían en función do órgano que emitiu o documento.
• Legalizados e autenticados: Cando o país de orixe non ratificaron o referido Convenio, os documentos deberán pasar por unha cadea de legalización e recoñecemento de sinaturas, cuxa etapa final é a legalización do documento polo Departamento de Legalizacións do Ministerio de Asuntos Exteriores e Cooperación en España e finalmente polo Consulado do país que corresponda en España.

Etapa 7.- Envío do expediente ao país de orixe

O envío do expediente ao organismo competente do país de orixe do menor poderá realizarse, en función da vía de tramitación do expediente en cada caso, de dúas formas:

1. A través das Autoridades Centrais españolas competentes en materia de adopción internacional (Comunidades Autónomas e Administración Xeral do Estado, vía valixa diplomática) ao organismo competente do país de orixe dos menores.
2. A través do OAA elixido.

Etapa 8.- Recepción polas autoridades competentes españolas da proposta de asignación emitida por Autoridade estranxeira

Correspóndelle á Entidade Pública española competente o recibir a asignación do menor das autoridades competentes do país de orixe na que figure información sobre a súa identidade, a súa adoptabilidade, o seu medio social e familiar, a súa historia médica e necesidades particulares; así como a información relativa ao outorgamento dos consentimentos de persoas, institucións e autoridades requiridas pola lexislación do país de orixe.

O tempo que transcorre desde que se remite o expediente de ofrecemento para a adopción ao país de orixe e recíbese a proposta de asignación dun menor varía considerablemente. Isto vai depender de factores tales como: as características da persoa/s que se ofrece para a adopción, o perfil do menor para o que lle foi valorado idóneo, os menores que poden ser adoptados no país e moitos outros condicionantes.

Por iso, o criterio de data de chegada dun expediente ao país non é determinante.

No que respecta ás asignacións hai que sinalar tamén, que circunstancias tales como a situación do país, os posibles cambios de lexislación, a política de protección á infancia e as súas decisións respecto á adopción nacional e internacional, van a determinar as decisións respecto ás novas asignacións de menores a familias. Todos estes factores poden retrasar e en ocasións facer que non prospere un proxecto de adopción.

Cando se recibe a proposta de asignación, esta debe incluír información relevante sobre o menor (adoptabilidade, informe social, informe psicosocial, historia médica, fotografía…). Isto vai permitir tomar a decisión máis adecuada.

Etapa 9.- Visto e prace da Comunidade Autónoma

Traducido automaticamente con OpenAI do español